Sau vụ tai nạn nghiêm trọng khiến 38 người tử vong khi tàu du lịch Vịnh Xanh 58 bị lật tại vùng biển Hạ Long (Quảng Ninh), câu hỏi lớn được đặt ra là ai sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường cho các nạn nhân? Theo các chuyên gia pháp lý, trách nhiệm thuộc về chủ tàu, người điều khiển phương tiện và các doanh nghiệp bảo hiểm liên quan, tùy theo mức độ vi phạm và các hợp đồng bảo hiểm đã ký.
Vụ việc xảy ra vào chiều ngày 19/7, khi tàu rời cảng Bãi Cháy trong điều kiện thời tiết có gió mạnh, sau đó mất tín hiệu GPS lúc 14h05 và bị lật úp chỉ trong vài giây. Do tàu không được trang bị thiết bị phát tín hiệu khẩn cấp, lực lượng cứu hộ chỉ nhận được tin báo đầu tiên hai giờ sau khi tai nạn xảy ra, khiến công tác cứu nạn bị chậm trễ và thiệt hại về người trở nên nghiêm trọng.
Theo điều tra ban đầu, tàu Vịnh Xanh 58 được cho là có thiết kế cao hơn tiêu chuẩn kỹ thuật cho phép và thiếu trang thiết bị cứu nạn tối thiểu. Việc không được trang bị hệ thống cảnh báo tự động đã khiến lực lượng giám sát không thể phát hiện ngay khi tàu mất tín hiệu định vị.
Về mặt dân sự, đại diện Cục Quản lý giám sát bảo hiểm (Bộ Tài chính) cho biết các doanh nghiệp bảo hiểm liên quan đang tiến hành bồi thường với tổng số tiền dự kiến khoảng 14,3 tỷ đồng. Trong đó, khoảng 10 tỷ đồng đến từ các hợp đồng bảo hiểm nhân thọ cá nhân, và phần còn lại là từ bảo hiểm trách nhiệm dân sự của chủ tàu.
Chủ tàu và trách nhiệm bồi thường
Theo luật sư Nguyễn Hữu Thế Trạch (Đoàn Luật sư TP HCM), với hậu quả nghiêm trọng về người và tài sản, chủ tàu là người có trách nhiệm chính trong việc bồi thường cho các nạn nhân. Căn cứ theo quy định tại Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015, bất kỳ ai gây thiệt hại đến tính mạng hoặc tài sản người khác đều phải bồi thường, trừ khi thiệt hại do sự kiện bất khả kháng hoặc lỗi hoàn toàn thuộc về người bị hại.
Luật sư Trạch nhấn mạnh, tàu Vịnh Xanh 58 hoạt động mà thiếu thiết bị cứu nạn bắt buộc, đồng thời vi phạm quy định về trang bị an toàn đối với tàu khách du lịch. Đây là những vi phạm rõ ràng trong việc bảo đảm an toàn cho hành khách, đồng thời phản ánh lỗi tổ chức và quản lý từ phía chủ tàu. Hậu quả trực tiếp là việc cứu nạn bị trì hoãn, dẫn đến thiệt hại lớn về sinh mạng.
Đồng quan điểm, luật sư Nguyễn Minh Hùng (Đoàn Luật sư TP HCM) cho rằng ngay cả khi chủ tàu không có lỗi trực tiếp thì cũng phải chịu trách nhiệm dân sự. Bởi theo quy định tại Điều 623 Bộ luật Dân sự, phương tiện vận tải thủy được xếp vào loại nguồn nguy hiểm cao độ. Người sở hữu phương tiện có nghĩa vụ bồi thường trong mọi trường hợp, trừ khi thiệt hại do lỗi hoàn toàn của bên bị hại hoặc do sự kiện bất khả kháng.
Ngoài ra, thuyền trưởng hoặc người vận hành tàu tại thời điểm xảy ra tai nạn cũng có thể phải chịu trách nhiệm, nếu có hành vi thiếu sót như không chấp hành cảnh báo thời tiết, điều khiển sai kỹ thuật, hoặc không đảm bảo trang bị an toàn cho hành khách.
Doanh nghiệp bảo hiểm cũng phải chịu trách nhiệm
Các chuyên gia pháp lý cũng cho biết doanh nghiệp bảo hiểm có nghĩa vụ chi trả một phần thiệt hại nếu hợp đồng bảo hiểm còn hiệu lực. Trong trường hợp này, tàu Vịnh Xanh 58 có mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự bắt buộc thông qua Công ty Bảo hiểm Bảo Long chi nhánh Quảng Ninh. Ngoài ra, một số hành khách có tham gia các gói bảo hiểm nhân thọ hoặc bảo hiểm tai nạn của các công ty như Prudential, Manulife, Dai-ichi Life, AIA, Bảo Việt…
Theo Nghị định 70/2017/NĐ-CP, khi xảy ra tai nạn làm thiệt hại sức khỏe hoặc tính mạng hành khách, công ty bảo hiểm phải bồi thường ít nhất 30 triệu đồng mỗi người. Tuy nhiên, khoản chi trả từ bảo hiểm không loại trừ nghĩa vụ bồi thường dân sự còn lại mà chủ tàu phải thực hiện nếu mức thiệt hại vượt quá giá trị được bảo hiểm.
Cần làm rõ dấu hiệu hình sự
Ngoài trách nhiệm dân sự, một số chuyên gia cho rằng cơ quan chức năng cần điều tra sâu hơn để xác định có hay không dấu hiệu của tội phạm hình sự. Ông Hoàng Giang, nguyên Trưởng phòng An toàn hàng hải – Cảng vụ Hàng hải Hải Phòng, nhận định việc con tàu bị lật trong thời gian ngắn là điều bất thường, cần kiểm tra kỹ lưỡng về thiết kế, tải trọng, điều kiện vận hành và sự tuân thủ quy định kỹ thuật.
Nếu kết quả điều tra cho thấy tàu đã bị hoán cải, thay đổi cấu trúc kỹ thuật mà không kiểm định lại, hoặc hoạt động vượt phạm vi cho phép (như ra khơi trong điều kiện thời tiết xấu), thì chủ tàu có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 272 Bộ luật Hình sự. Trong trường hợp này, trách nhiệm không chỉ thuộc về chủ tàu mà còn có thể mở rộng sang đơn vị thiết kế, cơ quan đăng kiểm hoặc các cơ quan giám sát nếu đã buông lỏng quản lý hoặc cấp phép sai quy định.
Các luật sư nhấn mạnh, trong bất kỳ tình huống nào, quyền lợi của các nạn nhân và thân nhân cần được ưu tiên hàng đầu. Việc bồi thường phải được tiến hành khẩn trương, công khai và công bằng, đồng thời trách nhiệm của các cá nhân, tổ chức có liên quan cần được xem xét đầy đủ để ngăn chặn những thảm họa tương tự xảy ra trong tương lai.
